بررسی کیفی منابع تأمین آب و کنترل کیفیت آب دریاچه مصنوعی چیتگر
منابع تامین آب دریاچه چیتگر
- رودخانه کن: عمده آب مورد نیاز دریاچه چیتگر از رودخانه کن تامین می‌شود. این رودخانه به دلیل عبور از مناطق شهری و صنعتی، تحت تاثیر آلودگی‌های مختلفی قرار دارد.
- تصفیه خانه: آبی که از رودخانه کن برداشت می‌شود، پیش از ورود به دریاچه، در تصفیه خانه‌ای فرآوری می‌شود تا از لحاظ کیفیت برای محیط زیست دریاچه مناسب باشد.
چالش‌های کیفی آب دریاچه چیتگر
- آلودگی‌های ناشی از رودخانه کن: ورود آلاینده‌های صنعتی، شهری و کشاورزی به رودخانه کن، می‌تواند کیفیت آب دریاچه را تحت تاثیر قرار دهد.
- رشد جلبک‌ها و گیاهان آبزی: شرایط آب و هوایی و همچنین ورود مواد مغذی اضافی به دریاچه، می‌تواند باعث رشد بی‌رویه جلبک‌ها و گیاهان آبزی شود که این امر بر کیفیت آب و اکسیژن‌رسانی به آبزیان تاثیر منفی می‌گذارد.
- تبخیر آب: به دلیل شرایط آب و هوایی گرم و خشک تهران، میزان تبخیر آب دریاچه بالا است که می‌تواند منجر به افزایش غلظت آلاینده‌ها در آب شود.
- فعالیت‌های انسانی: فعالیت‌های تفریحی و ورزشی در اطراف دریاچه، ورود زباله و مواد آلی به آب را به دنبال دارد که بر کیفیت آب تاثیرگذار است.
کنترل کیفیت آب دریاچه چیتگر
برای حفظ کیفیت آب دریاچه چیتگر، اقدامات زیر ضروری است:
- نظارت مستمر بر کیفیت آب: انجام آزمایش‌های دوره‌ای بر روی آب دریاچه برای بررسی پارامترهای مختلف کیفی مانند میزان مواد آلی، مواد مغذی، فلزات سنگین و میکروارگانیسم‌ها.
- بهبود کیفیت آب ورودی از رودخانه کن: ارتقای سیستم تصفیه خانه و کنترل دقیق‌تر بر روی پساب‌های صنعتی و شهری که به رودخانه کن تخلیه می‌شوند.
- مدیریت مناسب گیاهان آبزی: انجام عملیات مکانیکی و بیولوژیکی برای کنترل رشد بی‌رویه گیاهان آبزی.
- کاهش ورود آلاینده‌ها از اطراف دریاچه: ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای جمع‌آوری زباله و جلوگیری از ورود مواد آلی به آب.
عواملی که بر کیفیت آب دریاچه چیتگر تاثیرگذار هستند
کیفیت آب دریاچه چیتگر تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که می‌توان آنها را به دو دسته کلی تقسیم کرد:
عوامل طبیعی:
- آب و هوا: شرایط آب و هوایی مانند دما، بارندگی، تبخیر و رطوبت بر دمای آب، میزان اکسیژن محلول و رشد جلبک‌ها تأثیر می‌گذارد.
- توپوگرافی: شکل زمین اطراف دریاچه، شیب زمین و نوع خاک بر سرعت جریان آب، رسوب‌گذاری و ورود آلودگی‌ها به دریاچه مؤثر است.
- گیاهان آبزی و جلبک‌ها: رشد بی‌رویه گیاهان آبزی و جلبک‌ها می‌تواند باعث کاهش اکسیژن محلول، افزایش مواد مغذی و تغییر pH آب شود.
- جانوران آبزی: فعالیت جانوران آبزی مانند ماهی‌ها بر کیفیت آب تأثیر می‌گذارد.
عوامل انسانی:
- آلودگی‌های شهری و صنعتی: ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی حاوی مواد آلی، مواد مغذی، فلزات سنگین و مواد شیمیایی به دریاچه از طریق رودخانه کن و رواناب‌های سطحی.
- زباله‌های شهری: رهاسازی زباله‌های شهری در اطراف دریاچه و ورود آنها به آب باعث آلودگی میکروبی و افزایش مواد آلی می‌شود.
- فعالیت‌های کشاورزی: استفاده از کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی در اطراف دریاچه و ورود آنها به آب از طریق رواناب‌ها.
- تردد قایق‌ها و شنا: فعالیت‌های تفریحی در دریاچه می‌تواند باعث افزایش مواد آلی و آلودگی میکروبی شود.
- تغییرات کاربری اراضی: تغییر کاربری اراضی اطراف دریاچه از کشاورزی به مسکونی و صنعتی می‌تواند بر کیفیت آب تأثیر بگذارد.
عواقب کاهش کیفیت آب دریاچه چیتگر:
- کاهش تنوع زیستی: آلودگی آب باعث کاهش اکسیژن محلول و افزایش مواد سمی شده و در نتیجه باعث مرگ و میر آبزیان و کاهش تنوع زیستی می‌شود.
- مشکلات بهداشتی: آلودگی میکروبی آب می‌تواند باعث شیوع بیماری‌های گوارشی و پوستی در انسان شود.
- کاهش ارزش‌های زیبایی‌شناسی: رشد جلبک‌ها و آلودگی آب باعث کاهش جذابیت بصری دریاچه می‌شود.
- تخریب اکوسیستم: آلودگی آب می‌تواند به اکوسیستم اطراف دریاچه نیز آسیب برساند.
برای حفظ کیفیت آب دریاچه چیتگر، اقدامات زیر ضروری است:
- کنترل آلودگی‌های ورودی به دریاچه: بهبود سیستم تصفیه فاضلاب، جلوگیری از ورود مستقیم فاضلاب به دریاچه، کنترل رواناب‌های سطحی و استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار.
- مدیریت گیاهان آبزی: کنترل رشد بی‌رویه گیاهان آبزی به صورت مکانیکی و بیولوژیکی.
- نظارت مستمر بر کیفیت آب: انجام آزمایش‌های دوره‌ای بر روی آب دریاچه برای بررسی پارامترهای مختلف کیفی.
- آگاهی‌رسانی عمومی: آموزش شهروندان در خصوص اهمیت حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگی دریاچه.
آزمایش‌های بررسی کیفیت آب دریاچه
برای ارزیابی دقیق کیفیت آب دریاچه، طیف وسیعی از آزمایش‌ها بر روی نمونه‌های آب انجام می‌شود. این آزمایش‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
۱. آزمایش‌های فیزیکی
- کدورت: اندازه‌گیری میزان شفافیت آب و وجود ذرات معلق در آن.
- رنگ: تعیین رنگ آب که می‌تواند نشانه‌ای از وجود مواد آلی یا معدنی خاصی باشد.
- بو و طعم: ارزیابی بو و طعم آب که می‌تواند نشان‌دهنده وجود آلودگی‌های خاص باشد.
- دما: اندازه‌گیری دمای آب که بر بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی در آب تأثیر می‌گذارد.
- هدایت الکتریکی: اندازه‌گیری میزان املاح محلول در آب که نشان‌دهنده میزان شوری آب است.
۲. آزمایش‌های شیمیایی
- pH: اندازه‌گیری میزان اسیدی یا قلیایی بودن آب که بر بسیاری از فرآیندهای شیمیایی و بیولوژیکی تأثیر می‌گذارد.
- سختی آب: اندازه‌گیری میزان املاح کلسیم و منیزیم که بر خواص فیزیکی و شیمیایی آب تأثیر می‌گذارد.
- کل مواد جامد محلول (TDS): اندازه‌گیری مجموع غلظت تمام مواد جامد محلول در آب.
- اکسیژن محلول (DO): اندازه‌گیری میزان اکسیژن موجود در آب که برای زندگی آبزیان ضروری است.
- تقاضای بیوشیمیایی اکسیژن (BOD): اندازه‌گیری میزان اکسیژن مورد نیاز برای تجزیه مواد آلی موجود در آب توسط میکروارگانیسم‌ها.
- تقاضای شیمیایی اکسیژن (COD): اندازه‌گیری میزان اکسیژن مورد نیاز برای اکسیداسیون شیمیایی مواد آلی و معدنی موجود در آب.
- نیترات و نیتریت: اندازه‌گیری غلظت نیترات و نیتریت که نشان‌دهنده آلودگی ناشی از فاضلاب و کودهای شیمیایی است.
- فسفات: اندازه‌گیری غلظت فسفات که باعث رشد بیش از حد جلبک‌ها می‌شود.
- فلزات سنگین: اندازه‌گیری غلظت فلزات سنگینی مانند سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک که برای سلامتی انسان و محیط زیست مضر هستند.
- مواد آلی پایدار (POPs): اندازه‌گیری ترکیبات آلی پایدار مانند آفت‌کش‌ها و دیوکسین‌ها که در محیط زیست تجمع می‌یابند.
۳. آزمایش‌های میکروبی
- کلیفرم‌ها: اندازه‌گیری وجود باکتری‌های کلیفرم که نشان‌دهنده آلودگی میکروبی آب است.
- کولیفرم‌های مدفوعی: اندازه‌گیری وجود باکتری‌های کولیفرم مدفوعی که نشان‌دهنده آلودگی آب به فاضلاب است.
- پاتوژن‌ها: اندازه‌گیری وجود میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها.
اهمیت انجام این آزمایش‌ها:
- ارزیابی کیفیت آب برای مصارف مختلف: آب آشامیدنی، کشاورزی، صنعت و تفریح
- شناسایی منابع آلودگی: تعیین منشاء آلودگی و اتخاذ تدابیر مناسب برای کاهش آن
- پایش تغییرات کیفی آب در طول زمان: ارزیابی اثربخشی اقدامات اصلاحی
- حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست: جلوگیری از شیوع بیماری‌های ناشی از مصرف آب آلوده و حفاظت از اکوسیستم آبی
